Köy Enstitüleri ne zaman kuruldu? Neden kapatıldı?

Köy Enstitüleri projesi, ne zaman başladı, neden kapatıldı, hangi illerde okulları vardı, İsmet İnönü’nün tavrı, Hasan Ali yücel’in katkıları, DP tarafından kapatılması, dersleri, tarihi gibi aramalarınıza yorumguncel.com’dan yanıt bulabilirsiniz.

Köy Enstitüleri tarihi

17 Nisan 1940 yılında resmi olarak kuruldu. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ile İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç’un yrğun çalışmaları ile ortaya çıkan proje, Cumhuriyet’in ilk yıllarında okuma yazma oranının düşüklüğü ile mücadele etmekti. Her köyün zeki ve parlak çocukları belli bir eğitimden geçirilerek öğretmen olarak yetiştirilecek ve Enstitüden mezun olduktan sonra köyünde öğretmen olarak görev yapması için gönderilecekti. 17 Nisan 1940 tarihinde çıkarılan Köy Enstitüleri Kanunu ile mevcut deneme okullarının enstitüye dönüştürülmesi, bu okullara ek olarak on yedi yeni Köy Enstitüsü açılması kararlaştırıldı.

Köy Enstitüleri fikri nasıl ortaya çıktı?

1936 yılında Mustafa Kemal Atatürk başkanlığı’nda Çankaya’da eğitim üzerine toplantı gerçekleştirildi. Toplantıda dönemin Milli Eğitim Bakanlığını yapan Saffet Arıkan, İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç bulunuyordu. Toplantıda Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, ‘Biz Cumhuriyet’i köylere götüremedik. 40 bin köyün 35 bini okul ve öğretmensiz. Bir çözüm bulalım’ diyerek proje geliştirilmesini istedi. Bu istek üzerine çalışmalara başlayan İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç, Atatürk’ün önerisi ile yeni bir proje geliştirdi. Projeye göre, askerliğini başarıyla yapmış çavuş ve onbaşıların çok kısa sürede altı aylık kurslardan geçirilecek, köylerde eğitmenlik yapacak şekilde yetiştirilecekti. Proje kısa süre içerisinde başlatıldı ve olumlu sonuçlar alındı. Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün ardından Cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü bu projeyi destekledi.

Köy Enstitüleri projesi ile elde edilenler

1940-1946 yıllarında en parlak dönemini yaşayan Köy Enstitüleri projesinde 15.000 dönüm tarla tarıma elverişli hale getirildi. Bu tarlalarda öğrenciler eli ile üretim yapıldı. Bu yıllar arasında 75.00 fidan dikildi. 12000 dönüm bağ kuruldu. Ayrıca 150 adet büyük inşaat, 60 işyeri, 20 proje okulu, 36 ambar ve depo, 48 adet ahır ve samanlık, 12 elektrik santrali, 16 su deposu, 12 tarım deposu, 3 balıkhane ve 100 kilometrelik yol yapıldı. Sulama kanalları yapılarak öğrencilerin pratik eğitiminde sulama suyu kullanıldı.

Proje Milli Eğitim Bakanı görevini yürüten Hasan Ali Yücel tarafından 1946 yılına kadar başarı ile sürdürüldü. Bakan Yücel’den sonra yerine gelen Reşat Şemsettin Sirer döneminde enstitü bünyesinde bulunan yapılar Köy Öğretmen Okulları’na dönüştürüldü.

Köy Enstitüleri’nde verilen eğitimler

Köy Enstitülerinde verilen pratik eğitimin yanında sanat alanında da eğitimler verildi. Öğrenciler ilk kez klasik eserlerle karşılaştı. Eğitim sisteminde en az bir müzik enstrümanı çalma kuralı bulunuyordu ve bu sanat açısında hızlı bir öğrenim sağladı. Kitap okuma saatlerinde kitap okunur, ardından kitap özetleri çıkarılarak tartışmalar yapılırdı. Halk oyunları ilk kez köy enstitüleri eğitim sisteminde yer almıştır. Köy enstitülerinde derslerin yüzde 50’si kültür dersleri yani Türkçe, matematik, fizik, kimya; yüzde 25’i tarım dersleri, uygulamalı; yüzde 25’i zanaat dersleri demircilik, yapıcılık, marangozluktu.

Köy Enstitülerinden yetişen ünlü isimler

Bu okullarda okuya bir çok isim ülkenin geleceğinde önemli insanlar olmuştur. Demokrat Parti tarafından kapatılma kararı verilmeden önce 1954 yılına kadar 1.308 kadın ve 15.943 erkek toplam 17.251 köy öğretmeni yetişmişti. Bu isimler arasında Fakir Baykurt, Ümit Kaftancıoğlu, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Pakize Türkoğlu, Hatun Birsen Başaran, Ali Dündar, Mehmet Uslu ve Dursun Akçam gibi önde gelen yazarlar ve düşünürler bu okullarda yetişmiştir.

Kız öğrencilere pozitif ayrımcılık

Enstitülerde kız öğrencilere pozitif ayrımcılık yapılıyordu. O dönemde kız öğrencilerin okutulması ciddi bir sorundu. Bu nedenle yanında kız öğrenci getiren erkek öğrenci hiçbir prosedür uygulanmadan Köy Enstitülerine katılmaya hak kazanıyordu.

Köy Enstitülerinin kapatılması

1940’lı yıllarda CHP içerisinde yaşanan iç çekişmeler, parti içerisinden yeni bir parti çıkmasına neden oldu. Adnan Menderes ve Celal Bayar’ın başını çektiği grup, Demokrat Parti’yi kurdu. 1950’de Adnan Menderes ve ekibi iktidara geldiğinde Köy Enstitülerine karşı bir algı vardı. Halk nazarında ahlaksız faaliyetlerin olduğuna dair söylentiler çıktı. DP, bu algıyı seçim propagandası olarak kullandı. O dönemde yaşanan Dünya Savaşı sonrası süreçte Köy Enstitüleri’nin en büyük destekçisi olan İsmet İnönü siyasi kaygıları nedeniyle desteği çekince. 1954 yılında Köy Enstitüleri projesi Demokrat Parti tarafından 1954 yılında kapatıldı.

Köy Enstitülerinin kapatılması sonrası Türkiye, kendi kendine orijinal projeler üreten bir ülke konumundan zamanla uzaklaştı. Eğitim seviyesinin arttığı bu dönemde bilime olan önem artmıştı. Enstitülerin kapanması sonrası bu kazanımlar zaman içerisinde yavaş yavaş kaybedildi.

Köy Enstitülerinin bulunduğu iller ve açıldığı yıllar

Akçadağ / Malatya 1940
Akpınar-Ladik/ Samsun 1940
Aksu / Antalya 1940
Arifiye / Sakarya 1940
Beşikdüzü / Trabzon 1940
Cılavuz / Kars 1940
Çifteler / Eskişehir 1939
Dicle / Diyarbakır 1944
Düziçi / Adana 1940
Erciş / Van 1948
Gölköy / Kastamonu 1939
Gönen / Isparta 1940
Hasanoğlan / Ankara 1941
İvriz / Konya 1941
Kepirtepe / Kırklareli 1939
Kızılçullu / İzmir 1939
Ortaklar / Aydın 1944
Pamukpınar / Sivas 1941
Pazarören / Kayseri 1940
Pulur / Erzurum 1942
Savaştepe / Balıkesir 1940